Gerçekçilik Akımı ve Sanatta Modernizm’in Şafağı

Sanatın gözlerini gökyüzünden, ilahi olandan yeryüzüne, dünyevi olana indirmesinin bir adı var, biz buna Modernizm diyoruz. Her ne kadar Modernizmin tam olarak ne zaman başladığı kültür tarihçileri arasında bir ihtilaf konusu olsa da sanat sahnesinin ön planına, spot ışıklarının tam altına tüm ihtişamıyla yerleşmesinin 19. yüzyılda Gerçekçilik akımıyla olduğu söylenebilir.

Ressam Gustave Courbet’nin fitilini yaktığı bu akım, yeni yeni palazlanan işçi hareketlerinin de heyecanı için neredeyse militanca bir rol üstlenerek sanatın odağına işçileri, serserileri, köylüleri, bohem sanatçıları, kısaca gündelik hayatın kahramanlarını geçirir. Gerçekçilik akımını izleyen diğer modern sanat akımları bu yoldan giderek sanatın dünyevileşmesi için dört bir koldan çalışacaklardır.

Gerçekçilik akımının sanat tarihinde yaptığı hamlenin mahiyetini anlamak için onun karşısına dikildiği klasik sanatın ana hatlarını çizmek yararlı olabilir. Kaynağını Rönesans’ta bulan ve Rönesans’ı takip eden yüzyıllar boyu etkisini koruyan klasik sanatın gerçekliğin dünyaya aşkın, duyularla nüfuz edilemeyen, ancak aklın doğru kullanımıyla erişilebilecek, kusursuz ve bundan mütevellit güzel idealarda saklandığı fikri üzerine bina edildiğini söylemek pek de yanlış olmasa gerek.

Klasik resim kendine konu seçerken de gündelik hayata kolay kolay gönül indirmez. Klasik üslupla boyanmış bir tuvalin matematiksel hesaplarla düzenlenmiş uzamının merkezinde ya kutsal metinlerden alınmış sahneler ya da davranışlarıyla insanlara kerteriz alınacak idealler oluşturan kahramanlar, aristokratlar, din adamları yer alır.

Elbette sanat tarihinin düz bir çizgi üzerine ilerlemediğini şerh düşmek gerekir. Her ne kadar tarih yazımı belirli dönemleri o dönemlerde yaygın olan üretim tarzlarına göre belirlese de hemen hemen her dönemde normun dışına çıkan isyankar örnekler bulmak mümkündür.

Gerçekçilik akımının sanatta hem içerik hem form açısından getirdiği köklü değişim 19. ve 20. yüzyıl sanatının gideceği hattı belirleyecek, kendini takip eden İzlenimcilik akımı Gerçekçilik akımının getirdiği yeni imkanlar ve yeni sorunlar üzerine bina edilecektir.

Courbet ise sadece resmin yönünü değiştirmekle kalmayacak, aynı zamanda muhalif sanatçı kimliğinin de somutlaşmasına hizmet edecektir. Bir sonraki yazımda İzlenimcilik akımının Gerçekçilik’ten aldığı mirasla neler yaptığını ele alacağım.